ကမၻာ့အလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈ (အပုိင္း ၆)

၁၈၄၈ ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရးႏွင့္

၁၈၄၈ ဂြၽန္လ အေရးနိမ့္မႈ

၁၈၄၈ -ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရး

၁၈၄၈ ခုႏွစ္မွာ ဧကရာဇ္ဘြဲ႔ကုိ ခံယူလုိက္သည့္ နပုိလီယံသည္ အႂကြင္းမဲ့အာဏာရ ဧကရာဇ္အျဖစ္ ပီပီျပင္ျပင္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ တဖက္မွာမူ သူသည္ အေျပာေကာင္းသူတေယာက္လည္း ျဖစ္ေနျပန္သည္။

“လြတ္လပ္ေရးႏွင့္ တန္းတူေရး”ဆုိတာတုိ႔
“အျမင့္ဆုံးအာဏာဆုိတာ ျပည္သူထံမွာ ရွိတယ္”ဆုိတာတုိ႔ကုိ ေန႔စဥ္ေျပာၿပီး အာဏာရွင္လုပ္ခဲ့သူပါ။

သူက ဂ်က္ကုိဘင္၏ ေပၚလစီေတြအတုိင္း လုပ္ခဲ့သူ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ရာတြင္ တဖက္ကလည္း ဂ်က္ကုိဘင္ ဂုိဏ္းကုိ အႀကီးအက်ယ္ ႏွိပ္ကြပ္ခဲ့သည္။ ထုိမွ်သာမက သူသည္ တုိးတက္ေသာ အဖြဲ႔အစည္းမွန္သမွ်ကုိလည္း ဖ်က္ဆီးခဲ့သူ ျဖစ္သည္။

ထုိအခ်ိန္က ျပင္သစ္ျပည္တြင္ ထြက္ရွိေသာ သတင္းစာ အေစာင္(၇ဝ) ေက်ာ္ ရွိသည့္အနက္ (၆ဝ) ကုိ ပိတ္ပင္ပစ္ လုိက္သည္။

နပုိလီယံ၏ ျပည္တြင္းေပၚလစီဟူသည္မွာ အဓိကအားျဖင့္ စုစည္းခ်ဳပ္ကုိင္မႈ စနစ္ကုိ ေတာင့္တင္းေအာင္ လုပ္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ေဒသအာဏာပုိင္မ်ားအား ေရြးခ်ယ္တင္ေျမွာက္သည့္စနစ္ကုိ ဖ်က္သိမ္းၿပီး ဗဟုိက တုိက္႐ုိက္ခန္႔ ထားသည့္ စနစ္ကုိ က်င့္သုံးသည္။ ဝန္ႀကီးဌာနမ်ားကုိလည္း (၁၂) ဌာနအထိ တုိးခ်ဲ႔ခဲ့သည္။

သူက ကုိယ္ရံေတာ္တပ္၊ ပုလိပ္တပ္ႏွင့္ ေထာက္လွမ္းေရးတပ္တုိ႔ကုိ ကုိယ္တုိင္ကုိင္သည္။ သတင္းေပး စနစ္ကြန္ရက္ကုိ တည္ေဆာက္သည္။
သူသည္ ၁၈ဝ၄ ခုႏွစ္မွာပဲ “ျပည္သူ႔ဥပေဒ”ဆုိသည္ကုိ ထုတ္ျပန္လုိက္သည္။ “နပုိလီယံကုိဓဥပေဒ” ဆုိသည္မွာလည္း သည္ဥပေဒပါပဲ။ ၁၈ဝ၇ ခုႏွစ္က်မွ နာမည္ေျပာင္းလုိက္တာပါ။ ဒီကုိဓဥပေဒမွာ ပုဒ္မ (၂၂၈၁) ခု ပါဝင္ပါသည္။
၁၈ဝ၇ ခုႏွစ္တြင္ ကုန္သြယ္ေရး ဥပေဒကုိ ထုတ္ျပန္သည္။

၁၈၁ဝ ခုႏွစ္တြင္မူ “အေရးယူမႈ ဥပေဒ”ဆုိသည္ကုိ ထုတ္ျပန္သည္။
လယ္သမားကေလးတုိ႔၏ စီးပြားေရးကုိ ခုိင္မာေအာင္ လုပ္ေပးျခင္းသည္ ဂ်က္ကုိဘင္တုိ႔ ေပၚလစီ၏ ေအာင္ျမင္မႈတရပ္ ျဖစ္သည္။ ဤအခ်က္ကုိ နပုိလီယံက ျမင္သည္။ ထုိေၾကာင့္ သူက ဒီေပၚလစီကုိ ျပတ္ျပတ္သားသား ေထာက္ခံလုိက္သည့္အတြက္ လယ္သမားထုကလည္း သူ႔ကုိ ျပန္လည္ေထာက္ခံမႈ ျပဳလာၾကသည္။ နပုိလီယံ ကုိဓဥပေဒ ထဲတြင္ လူမႈစနစ္ေဟာင္း၏ အခြင့္ထူးမ်ားကုိ ဖ်က္သိမ္းၿပီး လယ္သမားမ်ားကုိ လြတ္လပ္မႈေပးခဲ့သည္။ အစုိးရသိမ္းထားေသာ ေျမမ်ားကုိ ျပန္လည္ေရာင္းခ်ခဲ့သည့္အတြက္ ေျမအမ်ားစုကုိ ဓနရွင္ေတြက ဝယ္ယူပုိင္ဆုိင္လုိက္ၾကသည္။ လယ္သမားအမ်ား အျပားသည္လည္း လယ္ေျမပုိင္ဆုိင္ခြင့္ ရရွိလာ ၾကသည္။

နပုိလီယံသည္ ေတာ္လွန္ေရး၏အသီးအပြင့္မ်ားကုိ ကာကြယ္သည့္ လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားကုိလည္း ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အႏွစ္သာရကုိ ၾကည့္လွ်င္မူ ဓနရွင္ေတာ္လွန္ေရး၏အသီးအပြင့္ကုိ ကာကြယ္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္၊ ဓနရွင္တုိ႔၏ အက်ဳိးစီးပြားကုိ ဆက္လုပ္ေပးခဲ့ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ ၎အျပင္ သူ၏ အျခားလုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ားမွာ....
ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲမႈမ်ား လုပ္ခဲ့သည္။အခြန္ေတာ္ေပၚလစီ ျပဳျပင္မႈမ်ား လုပ္ခဲ့သည္။ျပင္သစ္ဘဏ္ကုိ တည္ေထာင္ခဲ့သည္။အတတ္ပညာေတာ္လွန္ေရးကုိ အားေပးသည္။

ႏုိင္ငံေတာ္ အဝယ္ေတာ္စနစ္ကုိ က်င့္သုံးသည္။

သူလုပ္ေဆာင္ခဲ့ေသာ စစ္ေရးစက္မႈလုပ္ငန္း တုိးခ်ဲ႔ျခင္း၊ ေရေၾကာင္းလမ္းဖြင့္ျခင္း၊ ကုန္းလမ္းေဖာက္ျခင္း.... စသည္တုိ႔သည္ အရင္းရွင္စနစ္ တုိးပြားေစေရးအတြက္ မ်ားစြာအက်ဳိးရွိေစခဲ့သည္။

စနစ္သစ္ကုိ ကုိယ္စားျပဳႏုိင္ခဲ့သည့္အတြက္ နပုိလီယံသည္ ေအာင္ျမင္မႈေတြ ရရွိခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္၊ ထုိ႔ ေၾကာင့္ ဓနရွင္ႏွင့္ လယ္သမားမ်ား၏ ေထာက္ခံမႈကုိ သူ ရရွိသည္။

သူသည္ သူကုိယ္တုိင္အတြက္လည္း ဘုရင္စနစ္ႏွင့္ နန္းတြင္းအေဆာင္အေယာင္မ်ားကုိ ျပန္လည္ ေဖာ္ထုတ္သည္၊ သူ႔အား ေထာက္ခံသူမ်ားကုိ သူေကာင္းျပဳၿပီး “သူေကာင္းမ်ဳိး-အမ်ဳိးအစားသစ္”ကုိ ဖန္တီးေပးခဲ့သည္။

ဘာသာေရးႏွင့္ပတ္သက္လွ်င္လည္း နပုိလီယံသည္ ေစ့စပ္ေရးလမ္း လုိက္ခဲ့သည္။ ၁၈ဝဝ ခုႏွစ္တြင္ ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးႏွင့္ ကြန္ဂုိဒတ္ (Concordat) စာခ်ဳပ္ကုိ ခ်ဳပ္ဆုိခဲ့သည္။ ဂုိဏ္းခ်ဳပ္ ဂုိဏ္းအုပ္တုိ႔ကုိ အစုိးရက ေရြးခ်ယ္ၿပီး ပုပ္ရဟန္းမင္းႀကီးက ခန္႔အပ္ေပးရသည္။ သာသနာေရးဝန္ထမ္းမ်ားကုိ ပုံေသလစာေပးေသာ စနစ္ကုိ က်င့္သုံးသည္၊ ဘာသာ ကြဲဂုိဏ္းမ်ားကုိလည္း တေျပးညီ ေထာက္ပံ့ခဲ့သည္၊

နပုိလီယံ၏ ျပည္ပေပၚလစီမွာမူ ႐ႈပ္ေထြးမႈ ရွိသည္၊ အစပုိင္းတြင္ ေတာ္လွန္ေရးအသီးအပြင့္မ်ားကုိ ကာ ကြယ္ေသာ လကၡဏာ ေဆာင္ခဲ့ေသာ္လည္း က်ဴးေက်ာ္မႈလကၡဏာကုိ ဆက္တုိက္ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ဥပမာ- ျပည္တြင္းစြက္ ဖက္မႈကုိ တြန္းလွန္ျခင္းသည္ တရားေသာ လကၡဏာ ပါဝင္ေသာ္လည္း ဂ်ာမဏီအေပၚ စာခ်ဳပ္အရ အႏုိင္က်င့္ျခင္းကမူ မတရားမႈလကၡဏာေဆာင္သည္။ အဂၤလိပ္ႏွင့္ တုိက္ခုိက္သည့္ စစ္ပြဲသည္ တြန္းလွန္ေရးလကၡဏာ ပါသကဲ့သုိ႔ ဗုိလ္လုေရး လကၡဏာလည္း ပါရွိေနသည္၊

နပုိလီယံ၏လုပ္ေဆာင္ခ်က္တခ်ဳိ႔သည္ ဥေရာပတုိက္တြင္ အရင္းရွင္စနစ္လမ္းပြင့္ေစေရးအတြက္ အေတာ္ ပင္ အေထာက္အကူ ျပဳခဲ့သည္။ သုိ႔ေသာ္ သူ႔တြင္ အင္ပါယာ ထူေထာင္လုိေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္ ရွိေနသည္။ နယ္ခ်ဲ႔ လုယက္ လုိေသာ ဤရည္ရြယ္ခ်က္ေၾကာင့္ သူ က်ဆုံးခဲ့ရျခင္း ျဖစ္သည္။

နပုိလီယံေခတ္ ျပင္သစ္အင္ပါယာသည္ အဂၤလန္၊ ႐ုရွား၊ တူရကီတုိ႔ကလြဲလွ်င္ က်န္ဥေရာပႏုိင္ငံအားလုံး ပါဝင္ခဲ့သည္။

၁၈၁၃ ခုႏွစ္သုိ႔ ေရာက္ရွိသည့္အခါ ဥေရာပတုိက္တြင္ ျပင္သစ္ဆန္႔က်င္ေရး မဟာမိတ္အဖြဲ႔သစ္တခု ျဖစ္တည္လာသည္။ ေအာက္တုိဘာလတြင္ ဘာလင္ၿမိဳ႔အနီး တုိက္ပြဲႀကီး ျဖစ္ခဲ့သည္၊ ၂ ဘက္အင္အား ၆ သိန္းေက်ာ္စီ ရွိခဲ့ သည္။ နပုိလီယံ ႐ႈံးနိမ့္ၿပီး ပဲရစ္ၿမိဳ႔အထိပင္ မဟာမိတ္တပ္မ်ား ေရာက္ရွိလာခဲ့ၾကသည္။

ထုိသုိ႔ ဝင္ေရာက္လာေသာ တပ္ေတြကုိ မင္းမ်ဳိးမင္းႏြယ္ေတြနဲ႔ ဘာသာေရးဂုိဏ္းေတြက လႈိက္လႈိက္လွဲလွဲ ႀကဴိဆုိခဲ့ၾက တာပါ။

၁၈၁၄ ခုႏွစ္တြင္ နပုိလီယံ နန္းစြန္႔ရၿပီး အယ္လဗာကြၽန္းသုိ႔ အပုိ႔ခံခဲ့ရသည္။

သည့္ေနာက္ လူဝီ ၁၈(၁၈၁၄-၁၈၁၅) နန္းတက္လာသည္။

၁၈၁၅ ခုႏွစ္တြင္ လူထု မေက်မနပ္ ျဖစ္လာသည္ကုိ အခြင့္ေကာင္းယူၿပီး နပုိလီယံက လူ (၁ဝဝဝ) ႏွင့္ ျပင္သစ္ကုိ ျပန္လာခဲ့သည္၊ လယ္သမားေတြ လယ္ရေရး၊ လႊတ္ေတာ္စနစ္က်င့္သုံးသည့္ ႏုိင္ငံထူေထာင္ေရးကုိ ေႂကြးေၾကာ္ၿပီး သူက လူထုကုိ လႈံ႔ေဆာ္ကာ အင္အားစုသည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ နပုိလီယံက လူဝီ ၁၈ ကုိ ေမာင္းထုတ္လုိက္ျပန္သည္၊ ျပင္သစ္တြင္ ၃ ေရာင္ျခယ္အလံေတာ္ ျပန္တင္လုိက္ သည္။ (နပုိလီယံ၏ အလံေတာ္ပါ။)

“နပုိလီယံ နန္းသက္- ရက္ ၁ဝဝ”ဟု အမည္တြင္ခဲ့သည့္ ကာလပါ။

၁၈၁၅ ခုႏွစ္၊ ဂြၽန္လ ၁၈ ရက္ေန႔မွာ မဟာမိတ္တပ္မ်ား ျပန္ဝင္လာသည္၊ ၁၈၁၅ ခုႏွစ္အတြင္းမွာပဲ ဝါတာလူးစစ္ပြဲတြင္ ၿဗိတိသွ်ႏွင့္ ပရပ္ရွားတပ္တုိ႔က ျပင္သစ္တပ္မ်ားကုိ ေခ်မႈန္းပစ္လုိက္သည္။

နပုိလီယံ တုိက္ခဲ့ေသာ စစ္ပြဲမ်ားအတြင္း ျပင္သစ္စစ္သား ၄ သိန္းခန္႔ ေသသည္။ ႏုိင္ငံျခားတပ္မ်ားက ေသဆုံးသူ စုစုေပါင္းမွာ ၆ သိန္းခန္႔ ရွိသည္၊ နပုိလီယံမွာမူ ဒုတိယအႀကိမ္ တကြၽန္းသုိ႔ အပုိ႔ခံရျပန္သည္။

ဇူလိုင္လ ၈ ရက္ေန႔တြင္ လူဝီဘုရင္ ျပန္ေရာက္လာျပန္သည္။ နပုိလီယံသည္ ၁၈၂၁ ခုႏွစ္တြင္ စိန္႔ဟယ္လီနာကြၽန္း၌ ေသဆုံးသြားခဲ့သည္။

နပုိလီယံေခတ္ကာလတြင္ နပုိလီယံ ျပတ္ျပတ္သားသား လုပ္ခဲ့ေသာ အလုပ္တခု ရွိခဲ့သည္။ ၎မွာ....

“အလုပ္သမားသမဂၢမ်ား ဖြဲ႔စည္းခြင့္ကုိ ပိတ္ပင္တားျမစ္ထားျခင္း” ပင္ ျဖစ္သည္။

• • • • • •

ျပင္သစ္ျပည္၏ ၁၇၈၉ ခုႏွစ္၊ ဓနရွင္ေတာ္လွန္ေရးတြင္ အလုပ္သမားတုိ႔ ပါဝင္ခဲ့ၾကသည္မွန္ေသာ္လည္း အလုပ္သမားတုိ႔၏ လုိလားေတာင္းဆုိခ်က္မ်ား ဘာတခုမွ မရခဲ့ပါ။ ၁၇၉၁ ခုႏွစ္ ဥပေဒအရ အလုပ္သမား အသင္းအပင္းမ်ား ဖြဲ႔စည္းခြင့္၊ ဆႏၵျပခြင့္မ်ားကုိ ပိတ္ပင္တားျမစ္ခဲ့သည့္အတြက္ အလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈ က်ဆင္းသြားခဲ့ရသည္။

၁၈၁၅ ခုႏွစ္က စၿပီး ႏုိင္ငံေရးဦးတည္ခ်က္ရွိေသာ ဓနသဟာယ အသင္းအဖြဲ႔မ်ား ေပၚေပါက္လာသည္၊ ၎အသင္းမ်ားမွာ ဓနရွင္အသင္းမ်ားသာ ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ အလုပ္သမားအခြင့္အေရး ရႏုိင္သေလာက္ရဖုိ႔ အလုပ္သမား မ်ား ဒီအသင္း အဖြဲ႔မ်ားထဲ ပါဝင္ခဲ့ၾကသည္၊

၁၇၈၉ ခုႏွစ္ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးသည္ ျပင္သစ္စက္မႈေတာ္လွန္ေရး ျဖစ္ေပၚလာေစရန္ အေထာက္အကူ ျပဳေပးခဲ့ သည္။

၁၈ဝ၄ ခုႏွစ္တြင္ Jacquard က အကြက္ေဖာ္ႏုိင္ေသာ စက္ရက္ကန္းကုိ တီထြင္ခဲ့သည္။ ၁၈ဝ၅ ခုႏွစ္ ေရာက္ေတာ့ ၎စက္ရက္ကန္းအတြက္ ဗုိင္းငင္စက္ကုိလည္း တီထြင္ခဲ့ျပန္သည္၊

ခ်ည္ထည္လုပ္ငန္းႏွင့္ သတၳဳလုပ္ငန္းတုိ႔သည္ ႀကီးမားေသာ အတုိင္းအတာျဖင့္ တုိးတက္ ျဖစ္ထြန္း လာခဲ့ၾကသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ျပင္သစ္၏ စက္မႈလုပ္ငန္းတုိးတက္မႈသည္ အဂၤလန္ႏွင့္ ႏႈိင္းစာလွ်င္ ေႏွးေကြးသည္။ အေၾကာင္း ရင္းမွာ လယ္ယာေျမ ေျပာင္းလဲမႈ မလုပ္ႏုိင္သည့္အတြက္ အဂၤလန္ကဲ့သုိ႔ ေစ်းခ်ဳိသည့္ လုပ္အားကုိ မရရွိႏုိင္လုိ႔ပါ။

ဥေရာပတုိက္တြင္ ၁၈၂ဝ ခုႏွစ္မွ ၃ဝ ခုႏွစ္အတြင္း ေတာ္လွန္ေရးမ်ား ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။

- စပိန္ေတာ္လွန္ေရး

- အီတလီ ေတာ္လွန္ေရး

- ရုရွား ဒီဇဘၤာ ပါတီ ပုန္ကန္မႈ

- ဂရိ လြတ္လပ္ေရးတုိက္ပြဲ

ယင္းအရွိန္ေၾကာင့္ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးမ်ား ေခတ္ထလာ ျပန္သည္။

၁၈၁၅ ခုႏွစ္၊ ၾသဂုတ္လအထိ လူဝီဘုရင္က ဖမ္းဆီးထားသူ ၇-ေသာင္းေက်ာ္ ရွိခဲ့သည္။ ရြာႀကီးတုိင္းတြင္ ရြာတရြာ မွာ အနည္းဆုံး လူ ၇-ဦး ေသဒဏ္ က်ခံေနရသည့္ ကာလပါ။

၁၈၂၁ ခုႏွစ္တြင္ ျပင္သစ္ျပည္အႏွံ႔ လွ်ဳိ႔ဝွက္အသင္းအဖြဲ႔ အမ်ဳိးမ်ဳိး ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။ ၁၈၂၇ -ခုႏွစ္တြင္ ဘုရင္ဆန္႔က်င္ေရး ဆႏၵျပပြဲတခု ေပၚေပါက္ခဲ့ေသးသည္။

၁၈၃ဝ ခုႏွစ္၊ ဇူလုိင္လ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္ ဘုရင္က ေျမယာကန္႔သတ္မႈဥပေဒကုိ ထုတ္ျပန္လုိက္သည္။

ထုိမွ်သာမက ေရြးေကာက္ပြဲတြင္လည္း ဖရန္႔ဒဂၤါး တကုေဋ အခြန္ထမ္းေဆာင္ႏုိင္သူသာ မဲေပးခြင့္ ရွိသည္ဟူ၍ သတ္မွတ္လုိက္ျပန္သည္။ စု႐ံုးးခြင့္၊ စည္းေဝးခြင့္မ်ားကုိလည္း ပိတ္ပင္တားဆီးလုိက္သည္၊

ဤသည္တြင္ ေတာ္လွန္ေရးမီးေတာက္ တဖန္ ေတာက္ေလာင္လာျပန္ေတာ့သည္၊ ဒီေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္ ဘုရင္ သည္ အဂၤလန္ ေရာက္သြားသည္အထိ ထြက္ေျပးရေတာ့သည္။

ၿမိဳ႔စား လူဝီဖိလစ္ နန္းတက္လာသည္။ သူက ဘုရင္အျဖစ္ ၁၈၃ဝ မွ ၁၈၄၈ အထိ (၁၈) ႏွစ္ၾကာ အုပ္စုိးခဲ့သည္။ ၁၈၃ဝ ဇူလုိင္ေတာ္လွန္ေရးမွေန၍ နန္းတက္လာသူျဖစ္သည့္အတြက္ သူ႔ကုိ ဇူလုိင္မင္းဆက္ဟု ေခၚၾကသည္။ ထုိ႔အျပင္ ေအာ္လီယြန္မင္း ဆက္ဟုလည္း ေခၚၾကေသးသည္။

လူဝီဖိလစ္သည္ ပေဒသရာဇ္စနစ္ကုိ ဆန္႔က်င္ေသာ ဓနရွင္ကုိယ္စားလွယ္ တဦးသာ ျဖစ္သည္။ စည္းမ်ဥ္း ခံ ဘုရင္စနစ္ အစုိးရဟု ဆုိႏုိင္သည္။

၎ ၁၈၃ဝ ဇူလုိင္ ေတာ္လွန္ေရးသည္လည္း ဥေရာပတုိက္တြင္ ဂယက္ႀကီးခဲ့သည္။ ၎ေတာ္လွန္ေရး သည္ ဘယ္လ္ဂ်ီယံသုိ႔ ကူးစက္သြားၿပီး ဒတ္ခ်္ဘုရင္လက္ေအာက္မွ လြတ္လပ္ေရး ရရွိခဲ့သည္။

ေတာ္လွန္ေရးသည္ ပုိလန္သုိ႔လည္း ကူးစက္သြားသည္။ သုိ႔ရာတြင္ ပုိလန္ေတာ္လွန္ေရးသည္ မေအာင္ ျမင္ခဲ့။ ႐ုရွားက ပုန္ကန္သူမ်ားကုိ ႏွိမ္နင္းႏုိင္ခဲ့သည္။

ဂ်ာမဏီျပည္တြင္လည္း ေတာ္လွန္ေရးမ်ား ကူးစက္ျဖစ္ပြားခဲ့ပါေသးသည္။

သုိ႔ရာတြင္ ၁၈၃ဝ ဇူလုိင္ေတာ္လွန္ေရးသည္ ဓနရွင္ေတာ္လွန္ေရးပါ။ အလုပ္သမားလူတန္းစားအတြက္ အက်ဳိးေက်းဇူး မရွိခဲ့ေပ။

၁၈၃၁ ခုႏွစ္တြင္ ပုိးထည္လုပ္ငန္း၏အခ်က္အခ်ာၿမိဳ႔ျဖစ္ေသာ လီယြန္ Lyons ၿမိဳ႔မွာ အလုပ္သမားေတြ သပိတ္ ေမွာက္သည္။ အလုပ္ရွင္က လုပ္အားခေတြ ေလွ်ာ့ခ်ပစ္လုိက္သည့္အတြက္ သပိတ္ေမွာက္ၾကတာပါ။ ဆႏၵျပသူမ်ားကုိ ရဲက ေသနတ္ႏွင့္ ပစ္လုိ႔ အလုပ္သမား ၈ ေယာက္ အသက္ဆုံးခဲ့ရသည္။ ဤသည္တြင္ အလုပ္သမားထုႀကီး မခံမရပ္ ႏုိင္ျဖစ္လာကာ အုံႂကြမႈႀကီး ေပၚေပါက္လာၿပီး လီယြန္ၿမိဳ႔ကုိ သိမ္းပုိက္လုိက္သည္။ လူဝီဖိလစ္၏ အစုိးရက စစ္တပ္ေစလႊတ္ၿပီး ႏွိမ္နင္းပစ္ခဲ့သည္၊

၁၈၃၄ ခုႏွစ္တြင္လည္း လီယြန္ၿမိဳ႔တြင္ အလုပ္သမားေတြ ေနာက္တႀကိမ္ သပိတ္ေမွာက္ ဆႏၵျပၾကျပန္ သည္။ အစုိးရက အလုပ္သမား ေခါင္းေဆာင္ ၆ ဥိးကုိ ဖမ္းဆီးလုိက္သည္။ အလုပ္သမားေတြ ပုန္ကန္ၿပီး လီယြန္ၿမိဳ႔ကုိ သိမ္းပုိက္လုိက္ျပန္သည္။ ဤတႀကိမ္တြင္လည္း အစုိးရစစ္တပ္က လာေရာက္ ႏွိမ္နင္းလုိက္ျပန္သည္။ လီယြန္ၿမိဳ႔မွ အလုပ္သ မား ပုန္ကန္မႈသည္ ပဲရစ္ၿမိဳ႔အထိ ႐ုိက္ခတ္လာၿပီး ပဲရစ္ၿမိဳ႔က အလုပ္သမားေတြ ပုန္ကန္ၾကျပန္သည္။

ပဲရစ္အလုပ္သမား လႈပ္ရွားမႈကုိလည္း အစုိးရက ရက္ရက္စက္စက္ ႏွိမ္နင္းပစ္လုိက္သည္။

၁၈၃၄ ခုႏွစ္မွ စၿပီး အစုိးရက အလုပ္သမား အသင္းအဖြဲ႔မ်ား ဖြဲ႔စည္းခြင့္ တားျမစ္ပိတ္ပင္ေသာ ဥပေဒ ျပဌာန္းခဲ့သည့္ အတြက္ အလုပ္သမားမ်ားသည္ အသင္းအဖြဲ႔မ်ားကုိ လွ်ဳိ႔ဝွက္ဖြဲ႔စည္းၾကရသည္။ ‚ အလုပ္သမားအဖြဲ႔အစည္းက ၁၈၃၉ ခုႏွစ္ တြင္ ေတာ္လွန္ပုန္ကန္ၿပီး ပဲရစ္òမ႔ကုိ အာဏာသိမ္းလုိက္သည့္အဆင့္အထိ တက္လွမ္းႏုိင္ခဲ့သည္၊ ေနာက္ဆုံးတြင္မူ အစုိးရစစ္ တပ္က òဖခြဲႏွိမ္နင္းပစ္ႏုိင္ခဲ့သည္၊

အလုပ္သမားလူတန္းစားႏွင့္ ဓနရွင္လူတန္းစားအၾကားက တုိက္ပြဲမ်ားသည္ ဤနည္းျဖင့္ တစတစ ပုိမုိ သည္းသန္ ျပင္းထန္လာခဲ့ေလသည္၊ အလုပ္သမားလူတန္းစား၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားကုိ ဓနရွင္အစုိးရက ေသြးအုိင္ထဲ ႏွစ္ျမွဳပ္ပစ္ခဲ့ သည့္ ျဖစ္ရပ္မ်ားပင္ ျဖစ္သည္။

ဤသုိ႔ျဖင့္ ျပင္သစ္ေတာ္လွန္ေရးသည္ အခ်ိန္ကာလ ေရႊ႔ဆုိင္းခဲ့ရသည္။ ၁၈၄၈ ခုႏွစ္အထိ အခ်ိန္ကာလ ေရႊ႔ဆုိင္း လုိက္ရသည္ဟု ဆုိႏုိင္သည္။

• • • •

၁၈၃ဝ ဇူလုိင္ေတာ္လွန္ေရးအၿပီး-

ဘဏ္အရင္းရွင္ လာဖစ္ Laffitte သည္ သူ႔အေပါင္းအသင္းျဖစ္သူ ေအာ္လီယန္ၿမိဳ႔စား(Duke of Orleans) လူးဝစ္ဖိလစ္ႏွင့္အတူ ေဒသဆုိင္ရာ အစုိးရ႐ံုးးစုိက္ရာ ၿမိဳ႔ေတာ္ခန္းမကုိ ေအာင္ျမင္စြာ သိမ္းပုိက္လုိက္ၿပီးသည့္ေနာက္ သူ႔ပါး စပ္မွ ထြက္ေပၚလာသည့္ စကားတခြန္းမွာ....

“ခုအခ်ိန္ကစၿပီး ဘဏ္အရင္းရွင္ေတြက စတင္အုပ္ခ်ဳပ္သြားေတာ့မယ္”တဲ့။

လာဖစ္က ဓနရွင္ေတာ္လွန္ေရး၏ လွ်ဳိ႔ဝွက္ခ်က္ကုိ ဖြင့္ေျပာလုိက္ျခင္းပင္တည္း။ ဇူလုိင္ မင္းဆက္ျဖစ္သည့္ လူဝစ္ဖိလစ္ အစုိးရသည္ အမွန္က စည္းမ်ဥ္းခံဘုရင္စနစ္ပင္ ျဖစ္သည္၊ လူဝီဖိလစ္၏ေနာက္ကြယ္မွ ျပင္သစ္ျပည္ကုိ အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့သူမွာ ျပင္သစ္ဓနရွင္လူတန္းစားတခုလုံးေတာ့ မဟုတ္ပါ။ ဓနရွင္လူတန္းစား၏ ဂိုဏ္းအုပ္စုတခုသာ ျဖစ္သည္၊ သူတုိ႔အုပ္ စုတြင္ ဘဏ္အရင္းရွင္မ်ား၊ စေတာ့ေငြဖလွယ္လဲလွယ္ေရးဘက္မွ ထိပ္သီးရာဇာ(ဘုရင္)မ်ား၊ မီးရထားလုပ္ငန္းဘက္တြင္ ရာဇာ ျဖစ္ေနသူမ်ား၊ သံ၊ ေက်ာက္မီးေသြး စသည့္ သတၳဳတြင္းပုိင္ရွင္မ်ားႏွင့္ သစ္ေတာပုိင္ရွင္မ်ားတုိ႔ ပါဝင္ခဲ့ၾကသည္၊ ေျမပုိင္ရွင္တစိတ္ တပုိင္းကလည္း သူတုိ႔ႏွင့္ ပူးေပါင္းသည္။ သူတုိ႔အုပ္စုကုိ “ဘ႑ာအရင္းရွင္ မင္းညီမင္းသားအုပ္စု”ဟု ေခၚဆုိေလ့ရွိသည္။ (ဆက္လက္ေဖာ္ျပရာတြင္ သူတုိ႔ကုိ အတုိေကာက္ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စုဟု သုံးစြဲသြားပါမည္။)

သူတုိ႔က အာဏာပလႅင္ေပၚမွာ တက္ထုိင္လုိက္ၾကသည္။ လႊတ္ေတာ္တြင္ ဥပေဒေရးဆြဲေရးႏွင့္ ပတ္သက္ ၿပီး ညႊန္ၾကားေနသည္မွာလည္း သူတုိ႔။ ကက္ဘိနက္ဝန္ႀကီးေနရာကအစ ေအာက္ဆုံးက အေသးအမႊာားေနရာအဆုံး ရာထူးေန ရာေပးေရးကုိ စီမံခန္႔ခြဲေနၾကသည္မွာလည္း သူတုိ႔။

ဓနရွင္လူတန္းစား၏ အစိတ္အပုိင္းတခုျဖစ္သည့္ စက္မႈအရင္းရွင္လူတန္းစားကမူ တရားဝင္ အတုိက္အခံ အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း ပါဝင္ေသာ အစိတ္အပုိင္းတခုအျဖစ္ သီးျခားရပ္တည္ေနသည္၊ လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာ သူတုိ႔က လူနည္းစု ကုိသာ ကုိယ္စားျပဳ ေနရျခင္းျဖစ္သည္၊ သူတုိ႔က လူနည္းစုသာပါ။ သူတုိ႔က အတုိက္အခံအျဖစ္ ျပတ္ျပတ္သားသား ေဖာ္ျပေလ၊ သုိ႔မဟုတ္ အတုိက္အခံအျဖစ္ တုိက္ခုိက္ေလ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စု၏ အာဏာကုိ ပုိၿပီး သီးသန္႔ျဖစ္ေစေလေလ သုိ႔မဟုတ္ ခုိင္မာေလေလ ျဖစ္လာေတာ့သည္။

ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စုကုိယ္တုိင္၏ အလုပ္သမားလူတန္းစားအေပၚ လႊမ္းမုိးအုပ္ခ်ဳပ္ႏုိင္မႈသည္ ၁၈၃၂၊ ၁၈၃၄ ႏွင့္ ၁၈၃၉ ခုႏွစ္မ်ားအတြင္း အလုပ္သမားလႈပ္ရွားမ်ားအား ေသြးအုိင္ထဲ ႏွစ္ျမွဳဳပ္ႏုိင္လုိက္ၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ ပုိမုိ ခုိင္မာ လာသည္-ဟု သူတုိ႔ဘာသာ သူတုိ႔ ထင္ျမင္ယူဆေနၾကသည္။

အမ်ဳိးမ်ဳိး အစားစားေသာ ဓနရွင္ေပါက္စ လူတန္းစားႏွင့္ လယ္သမားမ်ားသည္လည္း ႏုိင္ငံေရးအာဏာတြင္ ပါဝင္ခြင့္ မရဘဲ လုံးဝ ေဘးဖယ္ထားျခင္း ခံေနရသည္။ အဆုံးစြန္ ေျပာရလွ်င္ အာဏာမရဘဲ က်န္ရွိေနေသာ လူတန္းစား မ်ားကုိ ကုိယ္စားျပဳထားသူမ်ား၊ သူတုိ႔အတြက္ စကားေျပာဆုိခြင့္ရွိသူမ်ား၊ အမႈထမ္း၊ ေရွ႔ေန၊ ဆရာဝန္မ်ား တခြန္းတည္း ေျပာရလွ်င္ အသိပညာရွင္ ပုဂၢဳိလ္မ်ားတုိ႔သည္ တရားဝင္အတုိ္က္အခံေနရာ သုိ႔မဟုတ္ မဲေပးႏုိင္ခြင့္ မရွိသည့္ လူမ်ားထဲတြင္ သာ ပါဝင္ေနၾကရသည္။

အာဏာရထားၾကေသာ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စုဘက္ကုိ ၾကည့္လွ်င္ သူတုိ႔၏ ဘဏ္တုိက္မ်ားသည္ သူတုိ႔၏ ဝတ္ျပဳေက်ာင္းေတာ္မ်ား ျဖစ္ေနၾကသည္။ အာဏာရအစုိးရအတြင္း ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စု ေနရာရေနျခင္းတြင္ ဤသုိ႔ျဖစ္ ေစေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ား ရွိေနသည္၊

ဇူလုိင္မင္းဆက္ အစုိးရသည္ အစကတည္းက ဓနရွင္ႀကီး လူတန္းစားကုိ မွီခုိအားထာခဲ့ရသည္။ သူ၏ ဓနရွင္ႀကီး လူတန္းစားအေပၚ မွီခုိေနရျခင္း၏ ေရေသာက္ျမစ္မွာ အဆက္မျပတ္တုိးတက္ ႀကီးထားလာေနေသာ ဘ႑ာ ေရးအက်ပ္ အတည္းပင္ ျဖစ္သည္။ အစုိးရ၏ စီမံခန္႔ခြဲမႈကုိ အမ်ဳိးသားထုတ္လုပ္ေရးအက်ဳိးစီးပြားႏွင့္ ေပါင္းစပ္ရာတြင္ ဘတ္ဂ်က္စီမံကိန္းမ်ားကုိ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမရွိဘဲ၊ ေနာက္တခ်က္- ႏုိင္ငံေတာ္၏ ဝင္ေငြႏွင့္ သုံးစြဲေငြအၾကား ထိန္းခ်ဳပ္မႈမလုပ္ဘဲ မျဖစ္ႏုိင္ေခ်။

ႏုိင္ငံေတာ္က အသုံးျပဳရန္အတြက္ လုိအပ္ေသာ ေငြေၾကးပမာဏ ႀကီးမားလာျခင္းသည္ အာဏာရ ဓနရွင္လူတန္းစားအတြက္ စီးပြားေရးအျမတ္ထုတ္ရန္ႏွင့္ ပုိမုိခ်မ္းသာ ႂကြယ္ဝလာေစရန္အတြက္ အခြင့္အလမ္း ေရေသာက္ ျမစ္တခု ျဖစ္လာသည္။ ႏွစ္တႏွစ္၏ အဆုံးသတ္ခ်ိန္တုိင္းတြင္ အသစ္အသစ္ေသာ လုိေငြမ်ား ေပၚထြက္လာသည္။ ၄ ႏွစ္ ၅ ႏွစ္ ဆက္တုိက္ ဤအေျခအေန မ်ဳိး ျဖစ္ေပၚခဲ့ရာတြင္ လုိေငြသည္ ႀကီးမားေသာ အလုံးအရင္း၊ ႀကီးမားေသာ အတုိင္းအတာႏွင့္ ျဖစ္လာသည္။ ယင္းသုိ႔ အလုံးအရင္းႏွင့္ လုိေငြအသစ္ ျဖစ္လာတုိင္း ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စုသည္ ၎ေငြအေပၚက အခြင့္ေကာင္းယူ အျမတ္ထုတ္ဖုိ႔ နည္းလမ္း သစ္ရွာႀကံလုပ္ေဆာင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းအခါ သဘာဝက်စြာပင္ အစုိးရသည္ ေဒဝါလီခံရဖုိ႔ နီးစပ္လာေသာ အေျခအေန ျဖစ္လာ သည္။ ၎အခါ သည္သုိ႔ေသာ အခြင့္မသာသည့္အေျခအေနေအာက္တြင္ အစုိးရသည္ ဘဏ္အရင္းရွင္မ်ားႏွင့္ ေစ့စပ္ရမည့္ အေျခအေနသုိ႔ ဆုိက္ေရာက္လာသည္။ ဤသည္၏အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ အစုိးရက ဘဏ္အရင္းရွင္မ်ားႏွင့္ လႊတ္ေတာ္တြင္းရွိ သူတုိ႔၏ အေပါင္းအသင္းမ်ားကုိ အာဏာပလႅင္ေပၚသုိ႔ တင္ေပးလုိက္ ရေတာ့သည္၊

ဒီနည္းနဲ႔ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စု အာဏာပလႅင္ေပၚ တက္လာခဲ့ၾကတာပါ။ ဤသည္၏အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ အရင္းရွင္ ကေလးမ်ား အစုလုိက္အၿပဳံလုိက္ ပ်က္သုဥ္းကုန္ၾကရေတာ့သည္။ စြန္႔စားၿပီး စီးပြားေရးအရ ေလာင္းကစားနည္း က်င့္သုံးသူမ်ား အႀကီးအက်ယ္ ခ်မ္းသာလာၾကသည္။

အစုိးရ၏လုိေငြသည္ ဓနရွင္လူတန္းစားအတြင္းက အုပ္စုိးသူဓနရွင္္လူတန္းစားဂုိဏ္း၏ တုိက္႐ိုက္အက်ဳိး စီးပြား ျဖစ္ေနေသာေၾကာင့္(ထုိေငြအေပၚမွ သူတုိ႔က အျမတ္ထုတ္ေနေသာေၾကာင့္) လူဝီဖိလစ္ အုပ္စုိးမႈကာလ ေနာက္ဆုံး ႏွစ္မ်ားတြင္ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အထူးသုံးေငြ(အေရးေပၚလုိေငြ) သည္ နပုိလီယံေခတ္ အထူးသုံးေငြထက္ ပမာဏအားျဖင့္ အမ်ားႀကီး ပုိမုိေနသည္မွာ ဘာမွ မထူးဆန္းေခ်။ ယင္းေငြသည္ တႏွစ္တႏွစ္တြင္ ျပင္သစ္ ဖရန္႔ေငြ ၄ဝဝ, ဝဝဝ, ဝဝဝ-နီးပါးခန္႔ ရွိေလသည္။ ဤသုိ႔ေသာ ႀကီးမားသည့္ ေငြလုံးေငြရင္းကုိ မတရားေသာ၊ ညစ္ပတ္ေသာ နည္းလမ္းမ်ားကုိ အသုံးျပဳၿပီး ရွာေဖြခဲ့ၾကသည္။

အုပ္စုိးသူလူတန္းစားသည္ မီးရထားလမ္းတည္ေဆာက္ေရးဘက္တြင္လည္း မ႐ုိုိးသားေသာ နည္းလမ္း မ်ားျဖင့္ ေသြးစုပ္သည္။ ႏုိင္ငံေတာ္၏ အေထြေထြသုံးေငြႏွင့္ ရင္းႏွီးေငြထဲမွလည္း ေသြးစုပ္သည္။ လႊတ္ေတာ္၏ ဝန္ထုပ္ ဝန္ပုိးမ်ားကုိလည္း ႏုိင္ငံေတာ္အေပၚသုိ႔ ပုံခ်သည္။ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စုသည္ ထုိသုိ႔ေသာ နည္းလမ္းမ်ဳိးျဖင့္ အျမတ္ရွာ စီးပြားေရး၏ ေရႊသစ္ေတာ္သီးမ်ားကုိ ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္ျခင္း ျပဳသည္။

လႊတ္ေတာ္ကုိယ္စားလွယ္မ်ားအတြင္းမွ ဝန္ႀကီးမ်ားအပါအဝင္ အမတ္အမ်ားစုသည္ မီးရထားလမ္း တည္ ေဆာက္ေရးလုပ္ငန္းအေပၚ စိတ္ဝင္စားမႈ ႀကီးၾကသည္။ ဒီလုပ္ငန္းက သူတုိ႔အတြက္ ေငြရွာလုိ႔ ေကာင္းေပသကုိး။ အျခားတ ဘက္တြင္မူ အေသးဆုံး ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာ ျပဳျပင္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားသည္ ဘဏ္အရင္းရွင္တုိ႔၏ ၾသဇာအရွိန္အဝါေအာက္တြင္ ပ်က္စီးေနရသည္။ ဥပမာ- စာပုိ႔လုပ္ငန္း ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး။

ဇူလုိင္မင္းဆက္အစုိးရ ဆုိသည္မွာ ျပင္သစ္အမ်ဳိးသားတုိ႔၏ ဥစၥာဓနမ်ားကုိ ေသြးစုပ္ေနေသာ အစုစပ္ကုမၸ ဏီသေဘာထက္ ဘာမွမပုိ။ အမ်ဳိးသား ဥစၥာဓနမ်ားကုိ ဝန္ႀကီးမ်ား၊ လႊတ္ေတာ္အဖြဲ႔ဝင္မ်ားႏွင့္ မဲေပးခြင့္ရသူ ၂၄ဝ, ဝဝဝ ဦးတုိ႔က ခြဲေဝယူေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္၊ လူဝီဖိလစ္က ကုမၸဏီ၏ ဒါ႐ုိက္တာတေယာက္မွ်သာ။

ယင္းအခ်ိန္က ျပင္သစ္တျပည္လုံး လူဦးေရ ၃၆ သန္းရွိသည့္အနက္ မဲေပးခြင့္ရသူသည္ အထက္မွာ ေဖာ္ျပထားသည့္ အတုိင္း ၂၄ဝ, ဝဝဝ သာ ရွိေနခဲ့တာပါ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္သူ လူတန္းစားအတြင္း မပါဝင္ၾကရေသာ က်န္ဓနရွင္ဂုိဏ္းအသီးသီးက မေက်မနပ္ ျဖစ္ေနၾကသလုိ တျပည္လုံးကလည္း မေက်နပ္ၾက။

ကုန္သြယ္ေရး၊ စက္မႈလုပ္ငန္း၊ စုိက္ပ်ဳိးေရး၊ သေဘၤာလုပ္ငန္းႏွင့္ စက္မႈဓနရွင္တုိ႔၏ အက်ဳိးစီးပြားတုိ႔သည္ အဆက္မျပတ္ အႏၱရာယ္ က်ေရာက္လ်က္ ရွိေနသည္။ ဒုကၡေတြ႔ေနၾကသည္။ မ႐ုိုိးသားေသာ နည္းလမ္းမ်ားျဖင့္ အျမတ္ ထုတ္သည့္ အစုိးရ သည္ ၁၈၃ဝ - ဇူလုိင္ ေန႔ရက္မ်ားတုန္းက သူတုိ႔ေရးဆြဲေဖာ္ျပခဲ့ေသာ၊ ဂတိေပးခဲ့ေသာ ေတာ္လွန္ေရး လကၡဏာမ်ား အနက္က ယခုအခါ ဘာမ်ား က်န္ရွိေနပါေသးသလဲ။ ဘာမ်ား သူတုိ႔ လုပ္ေဆာင္ေပးေနၾကပါသလဲ။


ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စုသည္ အစကတည္းက ႏုိင္ငံေတာ္၏ ဦးစီးကြပ္ကဲမႈေနရာကုိ ယူထား႐ုုံမွ်မက သတင္းစာမ်ားႏွင့္ လူထုထင္ျမင္ခ်က္မ်ားအေပၚ စုိးမုိး ခ်ဳပ္ကုိင္ထားသည္။ ယင္းသုိ႔ တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ ကုိင္ထားၿပီးမွ ျပည့္တန္ဆာကဲ့သုိ႔ အရွက္မဲ့စြာ မတရားနည္းျဖင့္ ပုိက္ဆံရွာသည္။ ထုတ္လုပ္ေရးနည္းႏွင့္ ႂကြယ္ဝလာေစရန္ ႀကဳိးပမ္းျခင္း မဟုတ္ဘဲ သူတပါးရွာထားသည့္ေငြကုိ ဓားျပတုိက္လုယက္သကဲ့သုိ႔ေသာ လုပ္နည္းကုိ က်င့္သုံးသည္။ သည္ေတာ့ ဓနရွင္လူတန္းစားထဲမွ တျခားအုပ္စုေတြ၊ ဂုိဏ္းေတြက “စာရိတၱ ပ်က္ျပားကုန္ၾကၿပီ”ဟူ၍ ေအာ္ဟစ္လာၾကေတာ့သည္၊ ျပည္သူေတြကလည္း “သူခုိးႀကီးေတြ က်ဆုံးပါေစ” ဟူ၍ ေႂကြးေၾကာ္လာသည္။

၁၈၄၇ ခုႏွစ္တြင္ အစုိးရအေပၚ ဤသုိ႔ေသာ မေက်နပ္ခ်က္မ်ားသည္ ပုိ၍ ႀကီးထြားသထက္ ႀကီးထြား လာသည္၊ ၁၈၄၈ ခုႏွစ္ အေရာက္တြင္ အေထြေထြ မေက်နပ္မႈသည္ အရွိန္အဟုန္ ျပင္းထန္ၿပီး အထြတ္အထိပ္သုိ႔ ေရာက္ ရွိလာေတာ့သည္။

• • • •

“၁၈၄၇ ခုႏွစ္ ကမၻာ့ကုန္သြယ္ေရး အက်ပ္အတည္းသည္ ၁၈၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရးႏွင့္ မတ္လ ေတာ္လွန္ေရးတုိ႔၏ မိခင္အစစ္အမွန္ ျဖစ္ေပသည္။”ဟူ၍ မာ့က္စ္ႏွင့္ အိန္ဂယ္တုိ႔က ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာခဲ့ေလသည္။

ျပည္တြင္းတြင္ ျပည္သူလူထု၏ ေတာ္လွန္လုိေသာ ဆႏၵမ်ားသည္ ရင့္မွည့္စ ျပဳလာေနၿပီ။ ကမၻာ့စီးပြားေရး အေၾကာင္း အခ်က္ ၂ ခုတုိ႔ေၾကာင့္လည္း ေတာ္လွန္ေရးလုိလားေသာ ခံစားခ်က္မ်ား ပုိမုိ ရင့္မွည့္လာခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။


ပထမအေၾကာင္းအခ်က္။ ။ ၎သည္ ၁၈၄၅ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၈၄၆ ခုႏွစ္အၾကားတြင္ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့ သည္။

ဥေရာပတတုိက္လုံးမွာပင္ ၁၈၄၅ ခုႏွစ္ႏွင့္ ၁၈၄၆ ခုႏွစ္တုိ႔တြင္ သီးႏွံထြက္ ညံ့ဖ်င္းဆုိးဝါးခဲ့ေလသည္။ အာလူးေတြ ေရာဂါက်မႈႏွင့္ သီးႏွံဆုံး႐ႈံးးမႈမ်ားေၾကာင့္ လူထုအတြင္း အေထြေထြ မေက်နပ္မႈမ်ား ပုိမုိ တုိးပြားလာခဲ့သည္။ ထုိ႔အျပင္ ဥေရာပတုိက္၌ ကာလဝမ္းေရာဂါ ကူးစက္ပ်ံ႔ႏွံ႔မႈကလည္း က်ေရာက္ဖိစီးသျဖင့္ အေျခအေနမွာ ဆုိးသထက္ ဆုိးလာသည္။

၁၈၄၇ ခုႏွစ္ ရိကၡာျပတ္လပ္မႈေၾကာင့္ ဥေရာပတုိက္ရွိ တျခားေနရာမ်ားမွာကဲ့သုိ႔ပင္ ျပင္သစ္ျပည္တြင္လည္း ေသြးအလူးလူး ပဋိပကၡမ်ား ေပၚေပါက္လာသည္။ ငတ္လုိ႔ ဆူပူၾကသူေတြကုိ အစားအေသာက္မေပးဘဲ က်ည္ဆန္သာ ေပးခဲ့ၾကသည္။

လူဝီဖိလစ္လက္ထက္တြင္ ျပင္သစ္လယ္သမားေတြ စီးပြားပ်က္ခဲ့ၾကသည္။ လယ္သမား ၁၆ သန္းတုိ႔ အနက္ ၄ သန္း ေက်ာ္တုိ႔သည္ ေျမယာမ်ား လက္လြတ္ဆုံး႐ႈံးကုန္ၿပီး ၅ သန္းေက်ာ္တုိ႔ စီးပြားပ်က္ၾကရသည္။


ဒုတိယအေၾကာင္းအခ်က္။ ။ ေတာ္လွန္ေရးေပါက္ကြဲမႈကုိ ပုိမုိ ျမန္ဆန္ေစခဲ့ေသာ စီးပြားေရးအေၾကာင္း အခ်က္မွာ အဂၤလန္ျပည္မွာ ျဖစ္ပြားခဲ့ေသာ အေထြေထြ ကုန္သြယ္မႈ အက်ပ္အတည္းႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္း အက်ပ္အတည္းပင္ ျဖစ္သည္။ ဒီစီးပြား ေရးကပ္ေၾကာင့္ ျပင္သစ္ျပည္တြင္ စီးပြားေရးေျပာင္းလဲမႈမ်ား ျဖစ္လာရသည္။

၁၈၄၅ ခုႏွစ္က စၿပီး မီးရထားလမ္းလုပ္ငန္း အစုရွယ္ယာေတြ လက္ေျပာင္းလက္လႊဲ ေရာင္းဝယ္ၾကျခင္း သည္ ထပ္ဖန္တလဲလဲ ျဖစ္ေပၚလာသည္။

၁၈၄၆ ခုႏွစ္အတြင္းတြင္ ရီကၡာသီးႏွံ တာဝန္ေက်ပြန္ေအာင္ ေပးသြင္းမႈမ်ား ရပ္ဆုိင္းသြားသည္။ ၎ အျဖစ္အပ်က္မ်ဳိး ေတြ အမ်ားႀကီး ျဖစ္ေပၚလာသည္။

၁၈၄၇ ခုႏွစ္ အေရာက္တြင္ အက်ပ္အတည္းကပ္သည္ ေနာက္ဆုံးအဆင့္ ေပါက္ကြဲထြက္လာသည္။ လန္ဒန္တြင္ ရိကၡာႏွင့္ အိမ္သုံးပစၥည္း ေရာင္းဝယ္သူေတြ ေဒဝါလီခံၾကရေတာ့သည္။ သည့္ေနာက္ ဆက္တုိက္ဆုိသလုိ ကံဆုိးမုိးေမွာင္ႀကီး က်လာသည္မွာ ေျမယာဘဏ္မ်ားတြင္ အေႂကြးမ်ား လာမဆပ္ႏုိင္ေတာ့ျခင္း ျဖစ္သည္။


အဂၤလိပ္ စက္မႈလုပ္ငန္းၿမိဳ႔မ်ား၊ ခ႐ုိင္မ်ားတြင္ စက္႐ံုေတြ ပိတ္ကုန္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အလုပ္သမားေတြ အလုပ္လက္မဲ့ ျဖစ္ကုန္ၾကသည္။

ေဖေဖာ္ဝါရီ ေတာ္လွန္ေရး ေပၚေပါက္လာခ်ိန္အထိ ဥေရာပတုိက္၏ စီးပြားေရးကပ္သည္ ၿပီးဆုံးသြားျခင္း မရွိဘဲ သူ႔အရွိန္ႏွင့္သူ ဆက္သြားဆဲပါ။

သည့္အတုိင္မီက ျပည္သစ္ျပည္ စက္မႈေတာ္လွန္ေရးေၾကာင့္ ၁၈၄ဝ ခုႏွစ္ကစၿပီး ျပင္သစ္ျပည္သည္ စက္မႈလုပ္ငန္းေတြ အႀကီးအက်ယ္တုိးမ်ားလာခဲ့သည္။ မီးရထားသံလမ္းလုပ္ငန္း၊ သံမဏိလုပ္ငန္း၊ ေက်ာက္မီးေသြး လုပ္ငန္း တုိ႔တြင္ ရင္းႏွီးျမွဳဳပ္ႏွံမႈ ပမာဏသည္ ျပင္သစ္ ဖရန္႔ေငြ ကုေဋ ၄၅ဝဝ အထိ ရွိခဲ့သည္။ လယ္သမားမ်ား စီးပြားပ်က္လာၾက သည့္အခါ ၎အျပင္ လက္မႈလုပ္ခင္းေတြ ပ်က္စီးကုန္သည့္အခါ ပစၥည္းမဲ့တပ္မေတာ္သည္ လ်င္ျမန္စြာ ႀကီးထြားလာခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ အလုပ္သမားတုိ႔၏ အလုပ္ခ်ိန္မွာ တေန႔ ၁၂ နာရီမွ ၁၅ နာရီအထိ ရွိေနသည္။

ဥေရာပတုိက္ စီးပြားေရးကပ္ႏွင့္အတူ ျပင္သစ္ျပည္တြင္လည္း လယ္ယာႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္း ကပ္ဆုိက္လာသည္။

ရိကၡာ ရွားပါးလာသည္။

ကုန္ေစ်းႏႈန္း ႀကီးလာသည္။

စက္႐ံုေတြ ပိတ္ကုန္သည္။

အလုပ္လက္မဲ့မ်ားလာသည္။

လုပ္ခ က်ဆင္းလာသည္။

အဂၤလန္ စီးပြားေရးကပ္ ျပင္သစ္သုိ႔ ကူးစက္လာမႈေၾကာင့္ ျပင္သစ္ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ စက္မႈလုပ္ငန္း ပ်က္စီးလာသည္တြင္ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စု ဆက္လက္ တည္ရွိရန္ မျဖစ္ႏုိင္ေတာ့သည့္ အေျခအေနသုိ႔ ေရာက္လာသည္။

ျပင္သစ္ အတုိက္အခံ ဓနရွင္ ႏုိင္ငံေရးဂုိဏ္း အားလုံးတုိ႔သည္ ထမင္းစားပြဲမ်ား က်င္းပၿပီး မတရားသည့္ ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ကုိ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲဖုိ႔ လႈပ္ရွားလာၾကသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲ စနစ္ေျပာင္းမွ သူတုိ႔ လႊတ္ေတာ္မွာ အမတ္ေနရာမ်ား ရရွိ လာႏုိင္မည္ ျဖစ္သည္။ အာဏာႀကီးစုိးထားေသာ လက္ရွိဝန္ႀကီးအဖြဲ႔ကုိ ျဖဳတ္ခ်ပစ္မည္ဆုိတဲ့ စိတ္ကူးနဲ႔ပါ။

ပဲရစ္ၿမိဳ႔မွာ ျဖစ္ေပၚခဲ့သည့္ စက္မႈအက်ပ္အတည္းကပ္၏ ရလဒ္သည္ ထုိမွ်သာ မကေသးပါ။ ထုတ္လုပ္ေရး လုပ္ငန္း ပုိင္ရွင္မ်ားႏွင့္ ကုန္သြယ္ေရးလုပ္ငန္းပုိင္ရွင္ အေျမာက္အျမားကုိ ျပည္တြင္းေစ်းကြက္မွာေရာ ျပည္ပေစ်းကြက္မွာပါ ဘာလုပ္ငန္းမွ ဆက္လုပ္လုိ႔ မရေတာ့သည္အထိ ျဖစ္သြားေစခဲ့သည္။ သူတုိ႔က လုပ္ငန္းႀကီးႀကီးက်ယ္က်ယ္ေတြ ထူေထာင္ၿပီး အၿပိဳင္အဆုိင္ လုပ္ ၾကည့္ၾကျပန္သည္။ ေစ်းဆုိင္ေသးေသးေေလးေတြ၊ လုပ္ငန္းေသးေသးေေတြ အကုန္ ပ်က္စီးကုန္သည္။ ဤနည္းျဖင့္ ပဲရစ္၏ ဓနရွင္ လူတန္းစား အစိတ္အပုိင္းအတြင္းတြင္ ေဒဝါလီခံၾကရသူေတြ တပုံတပင္ ျဖစ္လာသည္။

၎အျပင္ ၁၈၄၈ ဇန္နဝါရီလ ၁၂ ရက္ေန႔က ပါလီမုိ Parlemo မွာ ေပၚေပါက္ခဲ့သည့္ အလုပ္သမားႏွင့္ လူထုႀကီး၏ ေသြးစြန္းခဲ့ရေသာ အုံႂကြမႈက အေၾကာေသသကဲ့သုိ႔ ျဖစ္ေနေသာ ျပင္သစ္လူထုႀကီးကုိ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္ႏွင့္ တုိ႔ထိၿပီး ႏႈိးလုိက္သကဲ့သုိ႔ လူထုႀကီးသည္ ေတာ္လွန္ေရးစိတ္ဓာတ္မ်ား ႏုိးထလာၾကသည္။


(မွတ္ခ်က္။ ။ ထုိအခ်ိန္မတုိင္မီက ျပင္သစ္အလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈကုိ ဘလန္ကြီး (၁၈ဝ၅-၁၈၈၁) က ေခါင္းေဆာင္ခဲ့သည္။ သူက ပုဂၢလိကပုိင္ပစၥည္း ဖ်က္သိမ္းေရးႏွင့္ စုေပါင္းစနစ္တည္ေဆာက္ေရးကုိ တင္ျပခဲ့သည္။ သုိ႔ရာတြင္ သူ႔နည္းလမ္းက လူနည္းစု လွ်ဳိ႔ဝွက္ ပုန္ကန္ေရးနည္းလမ္းပါ။ လီနင္က “ဘလန္ကြီးဝါဒသည္ လူတန္းစားတုိက္ပြဲ သေဘာတရားကုိ ဆန္႔က်င္သည္။ ပစၥည္းမဲ့မ်ားကုိ လုပ္ခစား ကြၽန္စနစ္မွ လြတ္ေျမာက္ေစဖုိ႔အတြက္ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစား၏ လူတန္းစားတုိက္ပြဲနည္းလမ္းမွ သြားေရးမဟုတ္ဘဲ လူနည္းစု ပညာတတ္မ်ား၏ လွ်ဳိ႔ဝွက္ႀကံစည္မႈ၊ လုပ္ႀကံမႈနည္းလမ္းမွ သြားေရးသာ ျဖစ္သည္”ဟူ၍ ညႊန္ျပခဲ့သည္။)

၁၈၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ ပဲရစ္ၿမိဳ႔မွ ေတာ္လွန္ေသာ လူထုႀကီး၏ အုံႂကြမႈကုိ စတင္လုိက္သည္။

လႊတ္ေတာ္တြင္းမွာလည္း သေဘာကြဲလြဲမႈေတြ ျဖစ္ေနခဲ့သည္။

ဝန္ႀကီးအဖြဲ႔အတြင္းမွာလည္း ဆန္႔က်င္မႈေတြ ေပၚခဲ့သည္။

သုိ႔ရာတြင္ လႈပ္ရွားမႈ၏ အဓိက အင္အားမွာ ပဲရစ္ၿမိဳ႔က လမ္းေတြေပၚမွာ စစ္တပ္ႏွင့္ လက္တကမ္းအကြာရွိ ခံကတုတ္ အတားအဆီးမ်ားေနာက္မွာ ရွိေနၾကေသာ ေတာ္လွန္ေသာ လူထုႀကိးပင္ ျဖစ္သည္။

လူထုလူတန္းစားအသီးသိး၏ မေက်နပ္မႈသည္ (အုပ္စုိးသူလူတန္းစားမွအပ) အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးတပ္ အတြင္းအထိ ဂယက္႐ုိက္ထင္ဟပ္ခဲ့သည္။ သည့္အတြက္ အမ်ဳိးသားကာကြယ္ေရးတပ္သည္ လူထုကုိ ဖိႏွိပ္သည့္အင္အား အတြင္း မပါေတာ့ဘဲ ေခါင္းေရွာင္လုိက္သည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ လူထုကုိ ရင္ဆုိင္ထားသည့္ စစ္တပ္မွာ လက္နက္အျဖဳတ္ ခံလုိက္ရသည္။ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးတပ္က လူထုဆန္႔က်င္ေရးမွာ မပါေတာ့သည့္အတြက္ က်န္စစ္တပ္မွာ လူထုကုိ အ႐ႈံးးေပးလုိက္ရျခင္း ျဖစ္ သည္။


ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၄ ရက္ေန႔သုိ႔ ေရာက္သည့္အခါ တပ္စခန္းအားလု့ံးကုိ လူထုက သိမ္းပုိက္ထားလုိက္ပါၿပီ။ ဘုရင္ျဖစ္သူ လူးဝစ္ဖိလစ္သည္လည္း အဂၤလန္သုိ႔ ထြက္ေျပးသြားေတာ့သည္။

၎ညမွာပင္ ဂုိဏ္းအသီးသီး ပူးေပါင္းၿပီး ယာယီအစုိးရကုိ တည္ေထာင္လုိက္ၾကသည္။

• • • •

ယာယီအစုိးရဆုိတာ ဘာလဲ။

ယာယီအစုိးရဆုိတာ ေဖေဖာ္ဝါရီလ လမ္းေပၚတုိက္ပြဲကေန ေပၚထြက္လာတဲ့ ေအာင္သီးေအာင္ပြင့္ပါ။ ဒီေအာင္သီး ေအာင္ပြင့္အေပၚမွာ ေဝစုခြဲယူၾကဖုိ႔ မတူျခားနားသည့္ ပါတီအဖြဲ႔အစည္းမ်ား လာေရာက္စုစည္းၾကမႈသည္ ယာယီအစုိးရဆုိေသာ ေၾကးမုံျပင္တြင္ လာေရာက္ထင္ဟပ္ေနသည္။

ယာယီအစုိးရသည္ ဇူလုိင္မင္းဆက္ ရာဇာပလႅင္ကုိ အတူတကြ ေမွာက္လွန္ၿဖိဳဖ်က္ခဲ့ၾကေသာ မတူသည့္ လူတန္းစားမ်ားအၾကား ေစ့စပ္မႈလုပ္ထားျခင္းကလြဲ၍ တျခား ဘာမွ် မဟုတ္ခဲ့ေခ်။ သုိ႔ရာတြင္ ဤမတူညီေသာ လူတန္း စားတုိ႔၏ အက်ဳိး စီးပြားမ်ားသည္ အျပန္အလွန္ အတုိက္အခံ ျဖစ္ေနၾကေလသည္။ ရီပတ္ဘလစ္ကင္ (သမၼတ ဂုိဏ္းသား) ဓနရွင္ေပါက္စ လူတန္း စားကုိ လီဒ႐ူူး ႐ုုိလင္း Ledru Rollin ႏွင့္ ဖလုိကြန္ Flocon တုိ႔က ကုိယ္စားျပဳသည္။ သမၼတ ႏုိင္ငံ လုိလားသူမ်ား ျဖစ္ ၾကေသာ္လည္း ဓနရွင္ေပါက္စ မဟုတ္သည့္ ဓနရွင္လူတန္းစားကုိ ၁၈၃ဝ ခုႏွစ္မွသည္ ၁၈၅၁ ခုႏွစ္ အတြင္း ေပၚေပါက္ခဲ့သည့္ (ေနရွင္နယ္) ဂ်ာနယ္အုပ္စုက ကုိယ္စားျပဳသည္။ (၁၈၃ဝ ခုႏွစ္က စၿပီး ဓနရွင္သမၼတဂုိဏ္းသည္ သူတုိ႔၏ စာေရးဆရာမ်ား၊ ေျပာေရးဆုိခြင့္ ရွိသူမ်ား၊ ပညာတတ္မ်ား၊ ကုိယ္စားလွယ္မ်ား၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္မ်ား၊ ဘဏ္ပုိင္ရွင္မ်ား၊ ေရွ႔ေနမ်ား စသည္တုိ႔ႏွင့္အတူ သူတုိ႔ကုိယ္တုိင္သည္ ပဲရစ္òမ႔က ဤ “ေနရွင္နယ္”ဂ်ာနယ္ပတ္လည္မွာ ဝန္းရံစုစည္း ခဲ့ၾကသည္။

ဒီဂ်ာနယ္က ျပည္နယ္ေတြမွာ သူ႔ရဲ႔ အကုိင္းအခက္ ဌာနခြဲေတြအျဖစ္ “ေနရွင္နယ္သတင္းစာ”မ်ားကုိ ထုတ္ေဝခဲ့ သည္။ ဒီအဖြဲ႔၏ အျမင့္ဆုံး အာဏာပုိင္အျဖစ္ ရပ္တည္ေနသူမွာ ဗုိလ္ခ်ဳပ္တဦးျဖစ္သူ Cavaigrac ။ ဂ်ာနယ္၏ အယ္ဒီတာခ်ဳပ္က မားရတ္စ္ Marrast ။ အလုပ္သမား လူတန္းစားရဲ႔ ကုိယ္စားလွယ္ကေတာ့ ၂ ေယာက္ထဲသာ။ လူဝီဘလန္႔ Louis Blance (၁၈၁၁-၁၈၈၂) ႏွင့္ အဲလ္ဘတ္ Albert (၁၈၁၅-၁၈၉၅) တုိ႔ပါ။

ေနာက္ဆုံးက်ေတာ့ ယာယီအစုိးရကုိ လာမာတင္း Lamartine (၁၇၉ဝ-၁၈၆၉) က ေခါင္းေဆာင္သည္။ ( သူက ဓနရွင္လစ္ဘရယ္ဝါဒီ ကဗ်ာဆရာတဦးပါ။ ယာယီအစုိးရကုိ သူ ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။ ဒီမုိကေရစီ အင္အားစုမ်ား၏ အက်ဳိးစီးပြားကုိ သစၥာေဖာက္ခဲ့သည္။)


ေဖေဖာ္ဝါရီ ေတာ္လွန္ေရးသည္ ဤသည္ကလြဲ၍ တကယ့္ အက်ဳိးစီးပြားမရွိ။ လူတန္းစား အက်ဳိးစီးပြား အတိအက် မရွိ။ ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရးကုိယ္တုိင္က ဒါပါပဲ။ ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရး၏ ေျပာေရးဆုိခြင့္ ရွိသူ၊ အဆင့္ေနရာ ရရွိသူႏွင့္ သူ၏ အျမင္ကုိ ေဖာ္ထုတ္ႏုိင္သူမွာ ဓနရွင္လူတန္းစားသာ ျဖစ္သည္-ဟူ၍ေတာ့ ေနာက္ဆုံး သတၳဳခ်ႏုိင္သည္။

ႏုိင္ငံေရး ဗဟုိစုစည္းမႈ၏ ရလဒ္အျဖစ္ႏွင့္ ပဲရစ္ၿမိဳ႔က ျပင္သစ္ျပည္ကုိ ခ်ဳပ္ကုိင္ခဲ့တယ္ဆုိရင္ အလုပ္ သမားမ်ားသည္ ေတာ္လွန္ေရးငလ်င္လႈပ္ခါစ တခဏတာအခ်ိန္အတြင္းမွာသာ ပဲရစ္ၿမိဳ႔ကုိ ခ်ဳပ္ကုိင္အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ရတာပါ။ သည့္ ေနာက္မွာေတာ့ ယာယီ အစုိးရတက္လာၿပီး သူ႔ဘဝတြင္ ပထမဆုံး ထုတ္ျပန္လုိက္ေသာအမိန္႔မွာ ေတာ္လွန္ေရးအရွိန္ အဟုန္ႏွင့္ မူးယစ္ ရီေဝေနေသာ ပဲရစ္ကုိ မမူးယစ္ မရီေဝတဲ့ ျပင္သစ္ျပည္ ျပန္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္လုိက္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။ ေတာ္လွန္ေသာ၊ တြန္းလွန္ၿဖိဳဖ်က္ေသာ ၾသဇာအရွိန္အဟုန္ကုိ ရပ္တံ့သြားေအာင္ လုပ္လုိက္ျခင္းသာ ျဖစ္သည္။


လမ္းေပၚထြက္ တုိက္ပြဲဝင္ေနသူမ်ား၏ အခြင့္အေရးအတြက္ အျငင္းအခုန္ ျဖစ္လာသည့္အခါ လာမာတင္း က သည္သုိ႔ ရပ္ခံသည္။

“ျပည္သူျပည္သား အမ်ားစု မဲေပးခြင့္ ရရွိေရးဆုိတဲ႔အခ်က္အေပၚမွာ အေျခခံၿပီး သမၼတႏုိင္ငံအျဖစ္ ေၾက ညာ ေပးမယ္။”

“မဲေပးခြင့္ကုိ အားလုံး ေစာင့္ဆုိင္းၾကရမယ္။”

“ပဲရစ္ပစၥည္းမဲ့ေတြက အင္အားသုံးတဲ့ နည္းနဲ႔ ေအာင္ပြဲကုိ အႏၱရာယ္ မျပဳၾကပါနဲ႔။”

သုိ႔ရာတြင္ ဓနရွင္လူတန္းစားသည္ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားအား အင္အားသုံးေရးနည္းလမ္းတခုကုိေတာ့ ခြင့္ျပဳေပးခဲ့ သည္။ ၎မွာ “ကုိယ့္ဘာသာ တုိက္ယူၾကေပေရာ့”ဆုိတာပဲ ျဖစ္သည္။

ေဖေဖာ္ဝါရီလ ၂၅ ရက္ေန႔ မြန္းတည့္ခ်ိန္အထိ သမၼတႏုိင္ငံကုိ ေၾကညာေပးျခင္း မျပဳေသး။ တဘက္တြင္မူ ဝန္ႀကီး ရာထူး ေနရာမ်ားကုိ ယာယီအစုိးရထဲမွ ဓနရွင္လူတန္းစားမ်ားအၾကား၊ ဗုိလ္ခ်ဳပ္ေတြ....ဘဏ္သူေဌးေတြႏွင့္ ေနရွင္နယ္သတင္းစာ ဂုိဏ္း သားေတြ အၾကား ခြဲေဝယူၾကဖုိ႔ ႀကိတ္ၿပီး ျပင္ေနၾကၿပီ။ သုိ႔ရာတြင္....

အလုပ္သမားမ်ားအေနျဖင့္လည္း ၁၈၃ဝ ခုႏွစ္ ဇူလုိင္ေတာ္လွန္ေရး၏ သင္ခန္းစာအရ ဘယ္လုိ ေထာင္ေခ်ာက္ ဆင္မႈမ်ဳိး၊ ဘယ္လုိ လွည့္ဖ်ားမႈမ်ုိးကုိမွ မခံၾကဘူးလုိ႔ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ ခ်ထားၾကၿပီးသား။

တုိက္ပြဲကုိ အသစ္က ျပန္စခ်င္လည္း စရပါေစ။

သမၼတ ႏုိင္ငံတခုကုိ လက္နက္ကုိင္အင္အားနဲ႔ ရယူမွ ရမယ္ဆုိရင္လည္း အဲဒီနည္းနဲ႔ အရယူမယ္။

သူတုိ႔က ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်ၿပီးသား။

ဒီဆုံးျဖတ္ခ်က္ကုိ သယ္ေဆာင္ၿပီး “ရက္စ္ပီး”ဟာ သူကုိယ္တုိင္ တေယာက္တည္း ၿမိဳ႔ေတာ္ခန္းမသုိ႔ သြားခဲ့သည္။ ပဲရစ္လူတန္းစားရဲ႔နာမည္ကုိ သုံးၿပီး သူက ကုိယ္စားလွယ္အျဖစ္နဲ႔ ယာယီအစုိးရကုိ အမိန္႔ေပးခဲ့သည္။

“ယာယီအစုိးရအေနနဲ႔ ဆုိရွယ္လစ္သမၼတႏုိင္ငံကုိ ေၾကညာပါ။ ျပည္သူရဲ႔ဒီအမိန္႔ကုိ ေနာက္ ၂ နရီအတြင္း ျဖည့္စြမ္းမေပးဘူးဆုိရင္ လူ ၂ဝဝ, ဝဝဝ(၂-သိန္း) ကုိ ေခါင္းေဆာင္ၿပီး ဒီကုိ ျပန္လာမယ္။”

က်ဆု့ံသြားသူေတြ၏ အေလာင္းမ်ားပင္လွ်င္ ေအးစက္ေတာင့္တင္းမသြားေသးမီအခ်ိန္။

လမ္းေတြေပၚက ခံကတုတ္ အတားအဆီးေတြကုိေတာင္ မရွင္းလင္းရေသး။

အလုပ္သမားေတြ လက္နက္ကုိင္ေဆာင္ထားဆဲ ရွိေနေသးသည့္ အခ်ိန္...။

ဒီအလုပ္သမားေတြကုိ ရင္ဆုိင္ႏုိင္တဲ့ အင္အားဆုိလုိ႔ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးတပ္သာ ရွိသည္။ အမ်ဳိးသား ကာကြယ္ေရးတပ္ကေကာ ဘယ္လုိလဲ။ လူထုဘက္ပါမွာလား။ သူတုိ႔ဘက္ပါမွာလား။ ဒါကလည္း မေသခ်ာ။


ဤသုိ႔ေသာ အေျခအေနေအာက္တြင္ ယာယီအစုိးရသည္ တြန္႔ဆုတ္ေတြေဝေန၍ မရေတာ့။ သူ႔စိတ္ဓာတ္ကုိ ခ်က္ခ်င္း ေျပာင္းရေတာ့သည္။

ထုိ႔ေၾကာင့္ ၂ နာရီ မျပည့္မီမွာပဲ ပဲရစ္ၿမိဳ႔၏ တံတုိင္းနံရံအားလုံးတြင္ သမုိင္းဝင္စာတန္းမ်ား ေပၚလာသည္။

Republique francaise

သမၼတႏုိင္ငံ အဓြန္႔ရွည္ပါေစ။

Libertyie, Eaqalite, Franterite

လြတ္လပ္ေရး၊ တန္းတူေရးနဲ႔ ခ်စ္ၾကည္ေရး။

လူတုိင္း မဲဆႏၵေပးခြင့္ရွိသည့္ အေျခခံေပၚမွ သမၼတႏုိင္ငံတည္ေထာင္လုိက္ေၾကာင္း ေၾကညာလုိက္ရသည္။ ေဖေဖာ္ဝါရီ ေတာ္လွန္ေရးအတြင္း ဝင္လာၿပီး သူတုိ႔အတြက္သာ အကန္႔အသတ္ထားေသာ ရည္ရြယ္ခ်က္၊ သူတုိ႔အတြက္သာ အကန္႔အသတ္ ထားေသာ လုပ္ေဆာင္မႈမ်ား ပ်က္ျပားကုန္သည္။ သည္အတုိင္းသာဆုိလွ်င္ ဓနရွင္လူတန္းစားအနည္းငယ္ ဒါမွမဟုတ္ တစိတ္ တပုိင္းေလာက္သာ ႏုိင္ငံေရားအာဏာ ရၾကမွာ မဟုတ္ေတာ့။ ျပင္သစ္လူ႔အဖြဲ႔အစည္း၏ လူတန္းစား အားလုံးသည္ ႏုိင္ငံေရး ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အတြင္းသုိ႔ အားလုံး ဆြဲသြင္းျခင္း ခံလုိက္ရသည္။ လႈပ္ရွားလာသူမ်ားတြင္ ဓနရွင္ လူတန္းစား၏ က်န္အစိတ္အပုိင္းတုိ႔၏ လႈပ္ရွားမႈက ပုိမုိ ေပၚလြင္သည္။ သူတုိ႔က ေသတၱာေတြ ေသာ့ခတ္၊ ေစ်းဆုိင္ ကႏၷား ေတြ အေရာင္းပစၥည္းေတြ အားလုံးပိတ္၊ လူခ်ည္းသက္သက္ ႏုိင္ငံေရး ဇာတ္ခုံေပၚ တက္လာၾကသည္။ ဇာတ္ခုံေပၚတြင္ ကျပၾကသည္။ သူတုိ႔လည္း ေမွ်ာ္လင့္ ႏုိင္ၿပီေလ။

ခ်ဳပ္ၾကည့္လုိက္လွ်င္ သည္သုိ႔ ျမင္ရသည္။

ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရးက ပထမဆုံး လုပ္လုိက္ရသည့္အလုပ္မွာ ဘ႑ာဘုရင္အုပ္စု၏ေနရာတြင္ ဓနရွင္လူတန္းစား၏ အုပ္ခ်ဳပ္မႈကုိ အျပည့္အဝျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးလိုက္ရျခင္း ျဖစ္သည္၊ သည့္ေနာက္မွာေတာ့ အာဏာရ ‘ေနရွင္နယ္ ဂ်ာနယ္’ ဓနရွင္ ဂုိဏ္းသားမ်ားသာမက ပုိင္ဆုိင္သူလူတန္းစားအားလုံး ႏုိင္ငံေရးအာဏာ ၾသဇာအရိပ္ေအာက္ ေရာက္ရွိလာသည္။ ေျမရွင္ႀကီးေတြႏွင့္ ဥပေဒပညာရွင္ အမ်ားစုတုိ႔သည္ ဇူလုိင္မင္းဆက္တုန္းက ႏုိင္ငံေရးအရ ပိတ္ပင္ျခင္း ခံထားခဲ့ရာမွ ယခုေတာ့ လြတ္လပ္လာၾကၿပီ။

အလုပ္သမားလူတန္းစား၏အေနအထားကုိ ၾကည့္ၾကပါဦးစုိ႔။

သူက ယာယီအစုိးရကုိ ဆုိရွယ္လစ္သမၼတႏုိင္ငံထူေထာင္ဖုိ႔ အမိန္႔ေပးႏုိင္ခဲ့သည္။ ယာယီအစုိးရမွတဆင့္ တျပည္လုံး ကုိ ညႊန္ၾကားႏုိင္သည့္အဆင့္ ေရာက္လုိက္ျခင္းပင္ ျဖစ္သည္။ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားသည္ အမွီခုိကင္းသည့္ ပါတီတရပ္ အေနျဖင့္ ေရွ႔သုိ႔ ခ်ီတက္လာေနၿပီ။ သုိ႔ရာတြင္ တခ်ိန္တည္းတြင္ သူက ျပင္သစ္ဓနရွင္လူတန္းစားတရပ္လုံးကုိ သူ႔အား ဆန္႔က်င္ဖုိ႔ စာရင္း ေပးသြင္းလွည့္ရန္ ဖိတ္ေခၚလုိက္ရသည့္ အျဖစ္မ်ဳိးသုိ႔လည္း ဆုိက္ေရာက္သြားသည္။ သူက ျပင္သစ္ဓနရွင္လူတန္းစား တရပ္လုံးကုိ စိန္ေခၚလုိက္ရသလုိမ်ဳိး ျဖစ္သြားခဲ့သည္။ ျပန္စဥ္းစားၾကည့္လွ်င္ အလုပ္သမားမ်ား သည္ ၁၈၃ဝ ခုႏွစ္၊ ဇူလုိင္ေန႔ရက္မ်ားတုန္းက ဓနရွင္ ဘုရင္အုပ္စုိးမႈအတြက္ တုိက္ေပးခဲ့ရသည္။ ေအာင္လည္း ေအာင္ခဲ့ သည္။


၁၈၄၈ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္ဝါရီ ေန႔ရက္မ်ားမွာက်ေတာ့ သူတုိ႔က ဓနရွင္သမၼတႏုိင္ငံအတြက္ တုိက္ေပးခဲ့ရျပန္ သည္။ ေအာင္လည္း ေအာင္ခဲ့ျပန္သည္။

၁၈၃ဝ-ဇူလုိင္ဘုရင္စနစ္ အစုိးရက သူ႔ကုိယ္သူ ေၾကညာခဲ့တာကေတာ့ “သမၼတႏုိင္ငံကုိ ဦးတည္တဲ့ ဘုရင္စနစ္”တဲ့။

၁၈၄၈-ေဖေဖာ္ဝါရီသမၼတႏုိင္ငံကေတာ့ တြန္းအားဖိအား အေပးခံခဲ့ရလုိ႔ သူ႔ကုိယ္သူ ေၾကညာလုိက္တာက “ဆုိရွယ္လစ္စနစ္ကုိ ဦးတည္တဲ့ သမၼတႏုိင္ငံပါ”တဲ့။

ပဲရစ္ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားသည္ သည္သုိ႔ လုိက္ေလ်ာမႈျပဳလာေအာင္ တြန္းေဆာ္ဖိအားေပးသည့္အခန္းမွ ပါခဲ့သည္။

အသစ္ဖြဲ႔စည္းလုိက္သည့္ ယာယီအစုိးရအေနျဖင့္ အလုပ္လုပ္ကုိင္ၾကရသည့္ အလုပ္သမားမ်ား၏ ေနထုိင္မႈဘဝကုိ အာမခံခ်က္ေပးဖုိ႔ႏွင့္ ျပည္သူျပည္သားမ်ားကုိ အလုပ္အကိုင္ အညီအမွ် ခြဲေဝေပးဖုိ႔ အစုိးရကုိယ္တုိင္ ဥပေဒထုတ္ျပန္ၿပီး ကတိေပး ဖုိ႔ လုိေၾကာင္း မာ့ခ်္ Marche ဆုိသူ အလုပ္သမားက အဆုိျပဳ ညႊန္ျပခဲ့သည္။ ရက္အနည္း ငယ္အၾကာတြင္ အစုိးရက သည္လုိ ကတိျပဳဖုိ႔ ဆုိသည့္အခ်က္ကုိ ေမ့ပစ္လုိက္သည္။ ပစၥည္းမဲ့လူတန္းစားဆုိတာ အစုိးရ မ်က္စိထဲမွာ မရွိေတာ့။


အလုပ္သမား ၂-ေသာင္းသည္ ၿမိဳ႔ေတာ္ခန္းမဆီ ခ်ီတက္ၿပီး ေႂကြးေၾကာ္ၾကသည္။

“အလုပ္အကုိင္အတြက္ စည္း႐ုုံးဖြဲ႔စည္းေပးပါ။”

“အလုပ္အကိုင္ဆုိင္ရာ အထူးဝန္ႀကီးဌာနတခုကုိ ဖြဲ႔စည္းထူေထာင္ပါ။”

သည္ကိစၥအတြက္ အခ်ိန္အၾကာႀကီးယူကာ ျငင္းခုံ ေဆြးေႏြးၾကသည္။

ေဆြးေႏြးပြဲအၿပီး အလုပ္သမားလူတန္းစားကုိ ျမွင့္တင္ေပးေရးအတြက္ နည္းလမ္းရွာေဖြရန္ အထူးေကာ္ မရွင္တရပ္ အၿမဲတမ္းထားဖုိ႔ ခြင့္ျပဳေပးလုိက္သည္။ ေကာ္မရွင္ထဲတြင္ ပဲရစ္က ကြၽမ္းက်င္သူ အလုပ္သမား အဖြဲ႔အစည္း အတြင္းမွ ကုိယ္စားလွယ္ေတြ ပါဝင္ေစၿပီး လူဝီဘလန္႔ႏွင့္ အဲလ္ဘတ္တုိ႔ကုိ ဦးေဆာင္ေစသည္။ သည္ေကာ္မရွင္ အစည္း အေဝး ထုိင္ဖုိ႔ ေနရာ ထုိင္ခင္းအျဖစ္ Luxembourg လူဇင္ဘတ္နန္းေတာ္ကုိ သတ္မွတ္ေပးလုိက္သည္။

ဤနည္းျဖင့္ အလုပ္သမားလူတန္းစား၏ ကုိယ္စားလွယ္တုိ႔မွာ ယာယီအစုိးရထဲတြင္ ထုိင္ခုံေပ်ာက္သြား သည့္အျဖစ္ ဆုိက္ေရာက္ခဲ့သည္။ ယာယီအစုိးရထဲမွာ ဓနရွင္လူတန္းစားကသာ ႏုိင္ငံေတာ္၏တကယ့္အာဏာကုိ ရသြား သည္။


ဘ႑ာေရး၊ ကုန္သြယ္ေရးႏွင့္ လူထုလုပ္ငန္းဆုိင္ရာ ဝန္ႀကီးဌာနေတြက ဘဏ္ေတြႏွင့္အတူ တြဲလ်က္သား၊ ယွဥ္လ်က္သား။ ၎ႏွင့္ စင္ၿပိဳင္တည္ရွိေနသည့္ လူဇင္ဘတ္နန္းေတာ္မွာမူ ဆုိရွယ္လစ္ဝတ္ျပဳေက်ာင္းေတာ္အျဖစ္သာ ရွိေနခဲ့သည္။ သည္ေက်ာင္းေတာ္၏ ဘုန္းေတာ္ႀကီးမ်ာထဲတြင္ လူဝီဘလန္႔ႏွင့္ အဲလ္ဘတ္တုိ႔ကုိ ဆရာေတာ္ႀကီးမ်ားအျဖစ္ ေတြ႔ျမင္ၾကရလိမ့္မည္။ တျခားတျခားေသာ အစုိးရဌာနေတြႏွင့္ ကြဲျပားျခားနားခ်က္ကေတာ့ လူဇင္ဘတ္နန္းေတာ္က သူတုိ႔ တေတြမွာ စီမံကိန္း အသုံးေငြ မရွိ။ အဆုံးအျဖတ္ျပဳႏုိင္ေသာ အာဏာ မရွိ။

ဓနရွင္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းကုိ ပင့္ေျမွာာက္ထားေသာ တုိင္လုံးမ်ားအား သူတုိ႔ေခါင္းႏွင့္ ေျပးဝင္ေဆာင့္လုိက္႐ုုံျဖင့္ ၿပိဳပ်က္ သြားလိမ့္မည္ဟူ၍ သူတုိ႔ ေတြးထင္ထားခဲ့ပုံရသည္။ သူတုိ႔သည္ လူဇင္ဘတ္နန္းေတာ္တြင္ အဘိဓမၼာ၏ အႏွစ္၊ အျမဳေတ ျဖစ္ေသာ ျပဒါးရွင္လုံးကုိ ရွာေဖြေနစဥ္....ၿမိဳ႔ေတာ္ခန္းမတြင္မူကား အာဏာပုိင္တုိ႔က ေနာက္ဆုံးေပၚေငြဒဂၤါးကုိ သြန္းထုေနၾကေလသည္။

အလုပ္သမားမ်ားသည္ ဓနရွင္လူတန္းစားႏွင့္ ပူးေပါင္းၿပီး ေဖေဖာ္ဝါရီေတာ္လွန္ေရးကုိ လုပ္ခဲ့ၾကသည္။ ဓနရွင္လူတန္း စား၏ေဘးက ေနၿပီး သူတုိ႔အတြက္အက်ဳိးစီးပြားကုိ သူတုိ႔ ရွာေဖြဖုိ႔ ႀကဳိးစားေနၾကျခင္း ျဖစ္သည္။

သုိ႔ရာတြင္.....ယာယီအစုိးရထဲမွာက ဓနရွင္က အမ်ားစု။ အလုပ္သမားက တေယာက္ထဲ။

“အလုပ္အကုိင္အတြက္ စည္း႐ုုံးဖြဲ႔စည္းေပးပါ”တဲ့။

အခစားအလုပ္ဆုိတာက ရွိေနၿပီးသားပဲေလ။ ဓနရွင္ေတြရဲ႔ အလုပ္ဖြဲ႔စည္းမႈပဲေပါ့။ ဒီလုိ ဖြဲ႔စည္းမႈမရွိဘဲ “အရင္း”ဆုိ တာ မရွိဘူး။ ဓနရွင္လည္း မရွိဘူး။ ဓနရွင္လူ႔အဖြဲ႔အစည္းဆုိတာလည္း မရွိဘူး။

“အလုပ္အကုိင္ဆုိင္ရာ ဝန္ႀကီးဌာနတခု ဖြဲ႔ေပးပါ”တဲ့။

ဘ႑ာေရးဆုိင္ရာ ဝန္ႀကီးဌာန၊ ကုန္သြယ္ေရး ဝန္ႀကီးဌာနေတြဆုိတာကလည္း အလုပ္အကုိင္ဆုိင္ရာ ဝန္ႀကီးဌာန ေတြပဲ မဟုတ္လား။ ဓနရွင္လူတန္းစားရဲ႔ ဝန္ႀကိးဌာနေတြ ျဖစ္ေနတဲ့ အခ်က္ေတာ့ ရွိတာေပါ့ေလ။

အေရွ႕မိုးေကာင္းကင္၀က္ဆိုဒ္ မွ ကူးယူေဖာ္ျပပါသည္။